Welkom!
Hier vind je meer informatie over de bijzondere geschiedenis van het huidige Harener Holt. In de zestiende eeuw kiezen burgers deze plek uit voor het aanleggen van een buitenplaats. Dit is een gebied dat bestaat uit grachten, tuinen en bossen, met als middelpunt een groot huis. Eerst is dit de Popkenhoff, genoemd naar de toenmalige bewoner Popko Everardi d’Embda. Zijn huis is goed verstevigd en omgeven door een slotgracht: daarom wordt het ook wel een borg (burcht) genoemd. In de achttiende eeuw wordt zijn borg afgebroken en vervangen door een nieuw, luxe buitenhuis: de Emdaborg.
Op de afbeelding hieronder kun je zien hoe de Emdaborg eruitzag in het jaar 1785. Deze reconstructie is gemaakt aan de hand van de beschikbare historische en archeologische informatie. Toch kunnen we niet met honderd procent zekerheid zeggen hoe de Emdaborg er precies heeft uitgezien. De afbeelding hieronder is dan ook een interpretatie van alle informatie. Klik op de verschillende buttons om meer te weten te komen over de borg en omgeving.
Leer de bewoners kennen...
Op een buitenplaats zijn veel verschillende mensen te vinden. De borgheer is er meestal alleen in de zomer, maar het personeel woont er het hele jaar door. Hoe leefden zij op de Emdaborg? Lees hieronder hun verhalen.
De bediende vertelt
‘‘s Ochtends moet de kachel worden leeggehaald en opnieuw worden aangestoken. Vervolgens moeten de bedden worden afgehaald, de lakens en dekens uitgeklopt en de slaapkamers opnieuw op orde worden gemaakt: bedden weer opmaken, waskommen schoonmaken en kannen bijvullen.’
De boer vertelt...
‘Tegen vieren sta ik op. De honderdste dag van het jaar komt eraan. Het ploegen is gedaan. Vandaag wil ik met de eg het land op om het land te egaliseren, zodat ik kan gaan zaaien. Het is nog donker als ik de boerderij verlaat. In het grote huis is alles nog stil.’
De kooiker vertelt...
‘Als het jachtseizoen geopend is, laat ik mijn hond langs de vangpijp lopen om de rustende eenden te lokken. Zelf sta ik achter de rietschermen zodat de eenden mij niet zien. Mijn hondje laat ik voor en achter langs de schermen lopen.’
Straatnamen
Waarom heet een weg Honderdspint? En wat is een Eertrouw nu precies?
De straatnamen in Het Harener Holt vertellen allemaal iets over het bijzondere verleden van deze plek.
Archeologische opgravingen in het Harener Holt
Op dit moment wordt er hard gewerkt aan de nieuwe woonwijk Harener Holt. Voordat er in een gebied iets nieuws kan worden gebouwd, moet er archeologisch onderzoek worden verricht. Daarom groeven archeologen van november 2013 tot en met februari 2014 deze plek af om op zoek te gaan naar overblijfselen van vroegere tijden. Hierdoor zijn we meer te weten gekomen over de geschiedenis van het Harener Holt.
Wat wisten we al voor de opgraving?
Dankzij oude kaarten en teksten wisten we al dat hier in de zeventiende eeuw een buitenhuis stond. Deze borg werd de Popkenhoff genoemd, naar de toenmalige bewoner Popko Everardi d’Embda. Dit huis werd in 1739 gesloopt en vervangen door de Emdaborg. Op een oude kaart van dit gebied is deze borg met gracht, tuin en vijver te zien. Verder bevonden zich op het terrein een boerderij - de Lusthorst , een hakbos, en kruiden- en moestuinen. Ook was er een waterpartij die diende als eendenkooi en in de negentiende eeuw werd gebruikt voor het kweken van bloedzuigers. Deze is nog steeds te zien in het landschap en bevindt zich aan de andere kant van het spoor. De Emdaborg zelf is rond 1800 vervangen door de borg Zorgvrij, maar ook dit huis werd in 1832 alweer afgebroken. Boerderij de Lusthorst bleef tot in de jaren twintig van de vorige eeuw staan.
Opgraving borgterrein
Er is op twee plekken opgegraven, waarvan het eerste gebied de locatie van de voormalige borg omvat. Hier werd een klein stuk fundering van de Popkenhoff gevonden. Dit was de borg uit de zeventiende eeuw. Waarschijnlijk vormde deze muur ook de fundering van de Emdaborg die later werd gebouwd. Aan de dikte van de resten is te zien dat de Popkenhoff een groot en sterk gebouw moet zijn geweest. Verder is er nog een muur gevonden die diende als fundering van de trap naar de Emdaborg. Ook werden sporen van de gracht en de vijver in de achtertuin opgegraven. Van zowel de gracht als de vijver is het niet duidelijk of deze al bestonden in de tijd van de Popkenhoff, maar we weten wel zeker dat de vijver rond 1800 is dichtgegooid. Waarschijnlijk gebeurde dit tegelijkertijd met de sloop van de Emdaborg. In plaats daarvan werd er halverwege de negentiende eeuw een extra gracht gegraven. De grachten bleven langer intact: pas met de aanleg van de voetbalvelden in de jaren zeventig van de twintigste eeuw zijn ze allemaal verdwenen. Verder zijn de sporen van een schuur uit de tijd van de Emdaborg teruggevonden. Deze stond ten noorden van de gracht. Historische bronnen laten echter ook een koetshuis bij Zorgvrij zien; hiervan is tijdens de opgraving echter niets teruggevonden.
Opgraving Lusthorst
Op de tweede locatie groeven archeologen delen van boerderij de Lusthorst op. Hieruit blijkt dat deze in dezelfde tijd als de Emdaborg is neergezet en tot aan de sloop veel is verbouwd. In tegenstelling tot de borg werd de boerderij immers permanent bewoond door de boeren die er het land bewerkten en vee hielden. De Lusthorst heeft het uiteindelijk veel langer volgehouden dan de drie borgen: pas in de jaren twintig van de vorige eeuw is het gesloopt. De modernere boerderij waarin later de manege werd geopend droeg dan wel dezelfde naam, maar is een stuk nieuwer.
Een blik in het leven van de bewoners
Tijdens het onderzoek is er veel aardewerk gevonden uit de tijd van de Popkenhoff en de Emdaborg. Slechts een klein deel hiervan is van luxekwaliteit, wat waarschijnlijk komt doordat de eigenaars zelf het grootste gedeelte van het jaar niet op de borg aanwezig waren. Dat het hier gaat om welvarende burgers, blijkt uit vondsten zoals glazen, munten, speelgoed, gespen, sieraden en wijnflessen. Het meeste gevonden aardewerk is echter van eenvoudige kwaliteit. Dit werd immers gebruikt door de mensen die in dienst waren van de borgheer en het hele jaar door voor de tuin en de boerderij zorgden.
Hoewel er veel van het borgterrein gesloopt is, weten we dankzij de opgravingen nu waar de buitenhuizen, grachten en boerderij zich op het terrein hebben bevonden. Ook hebben de vondsten ons een inkijk gegeven in de manier waarop men op buitenplaatsen leefde. Een mooie bijdrage aan de rijke geschiedenis van Haren! Meer weten over de opgraving? Download hier het opgravingsrapport.
